مدیر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، گفت: بحث توسعه کاربردها نیز در این مرکز دنبال می شود تا به نحوی پلی بین صنعت و دانشگاه باشیم و بتوانیم با شناخت نیازهای بخش خصوصی و بخش حاکمیتی در حوزه هوش مصنوعی، ارتباط میان آنها را فراهم کنیم تا در نهایت کاربردهای حوزه هوش مصنوعی توسعه پیدا کند.
دکتر محمدهادی بکایی، مدیر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، در گفت‌وگو با خبرنگار ماهنامه نسل چهارم پیرامون معرفی این مرکز، گفت: فعالیت ما در حوزه هوش مصنوعی در پژوهشگاه محدود به زمان راه اندازی مرکز نیست، تقریبا ۱۰ سال در پژوهشگاه در این حوزه مشغول فعالیت هستیم و شروع کار ما با نقشه راه توسعه هوش مصنوعی بود.
وی، ادامه داد: مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در آذرماه سال ۱۳۹۹ تاسیس شد، چشم انداز مرکز، مرکزیت هدایت و راهبری نوآوری و توسعه هوش مصنوعی در کشور بود، با توجه به اهمیت حوزه هوش مصنوعی اقدامات مختلفی در دانشگاه ها، شرکت ها، بخش خصوصی و بخش حاکمیتی انجام شده است و وجود نهادی برای جهت دهی و همگرایی اقدامات این حوزه ضروری بود و بدین ترتیب مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی تاسیس شد.
وی ادامه داد: این مرکز شش محور اصلی را دنبال می کند که استقرار مرجعیت رگولاتوری و قانون گذاری، مباحث حقوقی و توسعه علمی پژوهشی مواردی از آنها است؛ همچنین با دانشگاه ها هم در سطح حمایت از پایان نامه ها و هم در سطح تعریف پروژه و در نهایت دریافت کار از آنها، در حال همکاری هستیم.
بکایی، افزود: بحث توسعه کاربردها نیز در این مرکز دنبال می شود تا به نحوی پلی بین صنعت و دانشگاه باشیم و بتوانیم با شناخت نیازهای بخش خصوصی و بخش حاکمیتی در حوزه هوش مصنوعی، ارتباط میان آنها را فراهم کنیم تا در نهایت کاربردهای حوزه هوش مصنوعی توسعه پیدا کند.
مدیر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، اضافه کرد: درخصوص نوآوری حوزه هوش مصنوعی باید گفت که ما نیازمند ایده های نو هستیم تا از ابزارها، مدل ها و الگوریتم ها برای حل چالش ها و مسائل کشور استفاده کنیم. بحث زیرساخت های هوش مصنوعی یک مسئله گسترده است و تا وقتی که این زیرساخت ها چه از جنس پردازش چه از جنس داده در کشور وجود نداشته باشد، توسعه رخ نخواهد داد.
وی، بیان کرد: در سال ۱۴۰۰ به عنوان اولین اقدام، پروژه نقشه راه را انجام و ارائه دادیم و اخیرا نیز یک به‌روزرسانی را بر روی نقشه راه اعمال کردیم و با توجه به الحاقیه چهار ماده ای برنامه هفتم توسعه، بحث استخراج نقشه راه هوش مصنوعی بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز ملی فضای مجازی گذاشته شد.
وی ادامه داد: مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی درخصوص توسعه نوآوری و کاربردهای هوش مصنوعی، تعاملاتی سازنده با سازمان ها و وزارتخانه های مختلف مانند وزارت جهاد کشاورزی داشته است، زیرا یکی از مهمترین نیازهای فعلی در این حوزه تخمین سطح زیر کشت محصولات راهبردی است و عدم وجود آمار درست در این حوزه به چشم می آید.
بکایی، تاکید کرد: در دنیا نقشه های سطح زیر کشت توسط تصاویر ماهواره‌ای استخراج می شوند و ما در ایران در قالب اجرای یک طرح سه ساله این موضوع را پیش می بریم البته یک سال از این طرح را پشت سر گذاشته ایم و به دستاوردهای قابل قبولی دست یافته ایم و برای محصولاتی مانند گندم، جو و کلزا به نقشه هایی در استان های منتخب رسیده ایم، بنابراین برنامه مرکز در سال دوم نیز رسیدن به ۱۳ محصول راهبردی در این حوزه است و در این راستا همکاری نزدیکی با وزارت جهاد کشاورزی داریم و تقریبا هر دو هفته یک‌بار جلسات شورای راهبردی این پروژه برگزار می شود و ما گزارش‌های خود را ارائه می دهیم و وزارت جهاد کشاورزی پس از تطبیق با آمارهای خود در صورت صحت اطلاعات، تایید و یا اشکال وارده را اعلام می کند، لذا بحث تخمین سطح زیر کشت ابتدای کار است و مرحله بعدی موضوع پیش بینی در این حوزه است.
مدیر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، خاطرنشان کرد: نقش اصلی پژوهشگاه ورود به حوزه هایی است که بخش خصوصی انگیزه‌ای برای ورود به آنها ندارد؛ یکی از این حوزه ها رگولاتوری است. درخصوص بحث تنظیم گری مقررات حوزه، تعاملات موثری با معاونت حقوقی ریاست جمهوری و سایر نهادهای مربوطه داریم تا در نهایت به ارائه لایحه هوش مصنوعی برسیم، البته این پروژه در دست اقدام است و انشالله تا پنج الی شش ماه آینده به ثمر خواهد نشست.
وی، تشریح کرد: یکی دیگر از نقش‌های اصلی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، بحث آزمایشگاه های هوش مصنوعی است و هدف این آزمایشگاه ها ارزیابی، رتبه بندی و تایید نمونه خدمات و محصولات در حوزه هوش مصنوعی است که در حال حاضر جای خالی این نهاد در کشور احساس می شود؛ در کنار بحث رتبه بندی که مربوط به خدمات حوزه هوش مصنوعی است، بحث حل چالش ها از طریق خرد جمعی وجود دارد که به عنوان یکی از شاخه های آزمایشگاه در حال انجام است، بدین معنا که گروه های تحقیقاتی راه حل مساله را ارائه می دهند و پس از مقایسه راه حل ها، بهترین راه حل انتخاب می شود.
بکایی، توضیح داد: مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی سال اول ورود به بحث آزمایشگاه ها را می گذراند. سال اول آزمایشگاه به معنای تهیه زیرساخت‌ها و سال دوم به معنای توسعه می باشد و اکنون به موضوعاتی از قبیل پلاک خوان، تشخیص چهره و پردازش زبان های طبیعی وارد شده ایم. در توسعه هوش مصنوعی به عنوان یک پدیده نوظهور، همواره موانعی مشاهده شده است و متاسفانه با عدم فرهنگ سازی صحیح در این حوزه، مشکلات اقتصادی و عدم آموزش مدیران ارشد رو به رو هستیم؛ هر چند که در مقایسه با سال اول، پیشرفت های چشمگیری داشته ایم و در حال حاضر در حوزه داده، اخلاق و کاربردهای هوش مصنوعی قانون مدون و تصویب شده‌ای وجود ندارد، البته در کنار بستر رگولاتوری اقدامات دیگری نیز داشته ایم.
مدیر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، اظهار کرد: ما به عنوان مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی از منظر خود به شبکه ملی اطلاعات می نگریم، البته به زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی شبکه ملی اطلاعات ورود نمی کنیم و تنها به بحث تحلیل داده‌های درونی شبکه ملی اطلاعات می پردازیم، به طور مثال با استفاده از داده های موجود میتوانیم درصد تحقق شبکه ملی اطلاعات را تخمین بزنیم.
وی، اشاره کرد: در خصوص نقشه راه ملی توسعه هوش مصنوعی باید گفت که تا زمانی که نقشه راه تصویب نشود و به عبارت دیگر به عنوان یک نقشه راه ملی مصوب نشود، طبیعتا نقطه شروع شکل نگرفته است. در حال حاضر متاسفانه در حوزه هوش مصنوعی به دلایل مختلف رتبه خوبی در دنیا نداریم و بزرگترین دلیل آن عدم وجود یک نقشه راه مصوب ملی است، اما طبق فرمایشات مقام معظم رهبری، کشور ما از لحاظ توانمندی های داخلی، وجود متخصصان از لحاظ علمی رتبه خوبی را دارا است، همچنین ایران از لحاظ میزان انتشار مقالات علمی رتبه بسیار خوبی را دارد؛ بنابراین ما باید از لحاظ شاخص‌های حاکمیتی، زیرساختی و کاربردی به شاخص علمی مان نزدیک شویم چراکه کشور ما برای حضور در جمع ۱۰ کشور برتر دنیا در حوزه هوش مصنوعی چیزی کم ندارد. در حال حاضر از نیروی انسانی توانمندی در حوزه هوش مصنوعی برخوردار هستیم البته پژوهشگاه بر بحث‌های کاربردهای هوش مصنوعی و پرورش نیروی انسانی توانمند متمرکز است.
بکایی، عنوان کرد: تصویب و تایید یک نقشه راه ملی، فرآیند ساده‌ای نیست؛ در سال 1400 نقشه راه هوش مصنوعی نهایی و در سال جاری به‌روزرسانی شد و در حال حاضر نیز برای نهادهای متولی ارسال شده است تا در نهایت اصلاحات نهایی را اعمال کنیم.
مدیر مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، گفت: هوش مصنوعی به عنوان یکی از اصلی ترین حوزه‌ها، افق آینده را مشخص می‌کند و در حال حاضر یکی از نگرانی‌های موجود، موضوع جایگزینی هوش مصنوعی برای تعدادی از مشاغل است که برای رفع نگرانی‌ها باید گفت که هوش مصنوعی جایگزین افرادی خواهد شد که علم استفاده از آن را نداشته باشند؛ به طور مثال معلمی که نتواند هوش مصنوعی را در آموزش خود به کار گیرد، حتما با معلمی جایگزین خواهد شد که از سواد استفاده از هوش مصنوعی بهره‌مند باشد.
