جرایم مرتبط با بازی‌های رایانه‌ای گسترده و متفاوت‌اند؛ کرک، چیت و پخش غیرمجاز یک بازی، همگی چیزهای مختلفی هستند ولی یک نقطه‌ی اشتراک دارند: به دست آوردن امکانی که بازی‌باز به طور طبیعی به آن‌ها دسترسی ندارد. ما نمی‌توانیم یک بازی پولی را رایگان بازی کنیم یا نمی‌توانیم گلوله را از دیوار بتنی رد کنیم. خلاصه تقلب در بازی‌های آنلاین امکان بازی منصفانه را از دیگر بازیکنان سلب می‌کند و زحمت بازی‌سازان را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
در مقاله پیش رو می‌خواهیم نگاهی عمیق‌تر به جرایم مرتبط با بازی‌های ویدیویی مثل کرک کردن، چیت زدن و… بیاندازیم. همچنین برخورد کشورهای مختلف با این جرایم و چند پرونده‌ی قضایی را در این زمینه بررسی می‌کنیم.
پرواز تا بی‌نهایت
استفاده از یک مزیت غیرمنصفانه یا ممنوعه مثل اشتراک اکانت، تلپورت، ایم بات، وال‌هک و… را «Cheating» یا تقلب کردن (چیت زدن) می‌گوید. یکی از جالب‌ترین چیت‌هایی که من به شخصه دیدم چیت پرواز است. بازیکن نگون‌بخت دارد روی دو پایش راه می‌رود ولی شما روی سرش پرواز می‌کنید. جالب‌انگیز نیست؟!
رخنه با یک اشاره
کرک کردن (cracking) بازی، فرآیندی است که گروه هکر یا کِرَکِر طی آن، اقدامات امنیتی بازی‌های ویدیویی مثل «سیستم‌های DRM» (که محافظ محتواهای دارای حق چاپ محسوب می‌شوند) را دور می‌زنند. سیستم‌های DRM (همان که تحت عناوینی مثل قفل بازی‌ها آن را می‌شناسیم) برای کنترل دسترسی به بازی‌ها و جلوگیری از کپی، توزیع یا استفاده غیرمجاز طراحی شده‌اند. از انواع کرک‌ها می‌توان به کیجن، پچ، شبیه‌سازی سرور و… اشاره کرد. کرک شبیه‌سازی سرور این امکان را به بازیکن می‌دهد تا بدون خرید نسخه اصل یا قسمت چندنفره‌ی آن با اتصال به سروری غیری از سرور اصلی بتواند بازی را تجربه کند. انواع کرک به راحتی قابل تهیه هستند و با یک کلیک و به سادگی کار می‌کنند. به اعتقاد من، همین سهولت کاربرد و دسترسی است که باعث گسترش روزافزون استفاده از انواع کرک‌ها می‌باشد.
اکتشافات کپی‌رایتی
در جستجوهایی که در زمینه‌ی پرونده‌های حقوقی مربوط به بازی‌های ویدیویی داشتم به چند نکته جالب رسیدم: نخست اینکه در قانون بعضی کشورها استفاده‌ی شخصی از نسخه‌های ناقض کپی‌رایت جرم‌انگاری نشده است.
دوم اینکه در جرم بودن نقض کپی‌رایت شکی نیست ولی برخورد قضایی با آن بحثی دیگر است. دادگاهی شدن یک تخلف کپی‌رایتی به عوامل مختلفی وابسته است. شرکت‌های بازی‌ساز هر قدر بزرگ‌تر می‌شوند، طمعشان هم بیشتر می‌شود و به کم قانع نمی‌مانند پس سعی می‌کنند خود را وارد درگیری‌هایی حقوقی که سود کمی برایشان دارد نکنند مگر اینکه پای پول‌های کلان در میان باشد یا ضرری که به آن‌ها وارد می‌شود سنگین باشد. شاید هم این‌ها قسمتی از یک برنامه‌ی تبلیغاتی برای جذب مخاطب باشد که شعارش این است «دیده شو حتی به غلط».
مقاله‌ی نگاهی حقوقی و منطقی به جرایم مرتبط با بازی‌های رایانه‌ایقانون کپی‌رایت درعین اینکه ساده و قابل فهم به نظر می‌رسد، آنقدر هم ساده نیستند؛ مانند ماتریس‌ها.
پاتک علیه متخلفان بازی‌های آنلاین: از آنتی چیت تا تأیید آنلاین
آنلاین بودن یا آفلاین بودن بازی نیز در دادگاهی شدن یا نشدن یک نمونه‌ی حقوقی موثر است. بازی‌های آنلاین رایگان اکثراً به خاطر داشتن پرداخت درون برنامه‌ای و حفظ و رشد سهام خود نیازمند اعتماد و همراهی ادامه‌داری از طرف مخاطبان خود هستند. حتی شایعه‌ی چیت و هک در این بازی‌ها منجر به افت سهام و از دست دادن بازیکن می‌شود. به همین علت دعاوی مرتبط با بازی‌های آنلاین جدی‌تر دنبال می‌شوند و خبرهای آن بیشتر منتشر می‌شود. طبق نظرسنجی «IRDETO» تأمین امنیت یک بازی آنلاین در برابر انواع تقلب برای بازیکنان بسیار مهم است تا جایی که ۷۷ درصد مشارکت کنندگان گفته‌اند هنگامی که می‌فهمند دیگر بازیکنان از چیت استفاده می‌کنند، احتمالاً دیگر آن بازی را انجام نمی‌دهند.
راه حل این مشکل معمولاً «آنتی چیت» ها هستند. در بازی‌های آفلاین اوضاع کمی متفاوت است. راه حل بازی‌سازان و ناشران برای اینکه استفاده از نسخه‌های غیرقانونی بازی‌ها کمتر شود این است که کم‌کم نسخه‌های فیزیکی را حذف کنند و به سوی نسخه‌های دیجیتال حرکت کنند. نسخه‌های دیجیتال نیازمند تایید آنلاین از سمت فروشگاه‌های فروش آنلاین بازی هستند تا مشخص شود که آیا شما بازی را خریده‌اید یا نه. علاوه بر این‌ها بازی‌ها قفل دارند و ناشران و بازی‌سازان امید دارند که این انگشت بتواند جلوی سونامی هکرهایی که می‌خواهند بازی‌ها را هک کنند بگیرد ولی از قدیم گفته‌اند دیر و زود دارد ولی سوخت و سوز ندارد!
هرکه بامش بیش برفش بیشتر
برخورد با ناقضان خُرد و هکرهای کوچک، از جنس قضایی و حقوقی نیست بلکه بیشتر از جنس مسدود کردن اکانت و بازی و بَن شدن کنسول است. کمتر خبری از درگیری یک شرکت بزرگ با یک هکر خرد و موارد کم‌اهمیت به چشممان می‌خورد مگر اینکه با او پدرکشتگی داشته باشند!
از سیر تا پیاز حق‌چاپ
پرونده‌های حقوقی مربوط به بازی‌های رایانه‌ای براساس قانون «Copyright» و چند قانون دیگر داوری می‌شوند. اما ما فقط قانون کپی‌رایت را بررسی می‌کنیم.
کپی‌رایت (حق مؤلف، حق نشر یا حق چاپ) یک اصطلاح حقوقی برای توصیف حقوقی است که پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری دارند. آثار تحت پوشش کپی‌رایت شامل کتاب، موسیقی، نقاشی، فیلم، برنامه‌های کامپیوتری، تبلیغات و… می‌شود.
هرگاه بازی ویدیویی منتشر بشود، یعنی به صورت رسمی و یا ملموس (دیجیتال) ظاهر گردد، حق چاپ آن از موارد زیر دفاع می‌کند:
بازی کامل (خود ملموس و عینی بازی)
کدهای کامپیوتری که کدهای بازی به طور کامل موتور بازی سازی، افزونه‌ها و کامنت‌ها (وقتی که برنامه‌نویس کدی تایپ می‌کند و می‌خواهد که متنی جهت یادآوری وظیفه آن کد به آن اضافه کند. هدف اصلی از ایجاد توضیحات، بالا بردن خوانایی و تشخیص نقش کدهای نوشته شده توسط شما، برای دیگران است) را شامل می‌شود.
عناصر تصویری که شامل انیمیشن، متن و تصاویر بازی است.
عناصر موسیقایی که دربرگیرنده‌ی صداها، جلوه‌های صوتی، ترکیبات موسیقایی و صداهای ضبط شده است.
چه عناصری از یک بازی ویدیویی شامل کپی‌رایت نمی‌شوند؟
ایده‌ها تا زمانی که ملموس و عینی نشده‌اند شامل حق نشر نمی‌شوند. به همین خاطر است که معمولاً مکانیزم بازی‌ها (قوانین و روش‌های بازی) شامل این قانون نمی‌شوند. مثلاً یک بازی نمی‌تواند ادعا کند که فلان بازی از گیم‌پلی بازی ما سوء استفاده کرده است پس کپی‌رایت را نقض کرده. تغییرات صرفاً تزیینی نیز شامل کپی‌رایت نیست. حالا بیایید چند مورد برخورد حقوقی شرکت‌های بزرگ با چیترها را بررسی کنیم:
شکایتی به قدمت عمر فورتنایت
در سال ۲۰۱۷ اتفاق افتاد. «Epic Games» یک دادخواست علیه «CR» به دادگاه تقدیم کرد. این اتفاق درحالی افتاد که او تنها ۱۴ سال داشت. اتهام او استفاده از چیت و تبلیغ آن در کانال یوتیوب خود بود. وی پشتکار خوبی در کارهای خلاف داشت و بارها پس از بَن شدن اکانتش با اکانت‌های دیگر کار خودش را تکرار می‌کرد! مادر او هم که مثل همه‌ی مادرهای دنیا طرف بچه‌اش بود گفت: «به جای پسر من بروید و یقه‌ی چیت‌ساز را بگیرید!» سرانجام این پرونده با توافق طرفین (انفصال اختیاری شاکی) بسته شد و جزئیات بیشتری از حکمش به بیرون درز نکرد. این دعوی حقوقی ثابت کرد که مادرها همیشه و در هر جای دنیا مثل هم هستند و در هر شرایطی مادر باقی می‌مانند.
کشمکش میلیون دلاری اکتیویژن
گویا سری بازی‌های «ندای وظیفه» خلق شده‌اند که حرف و حدیث و شایعه بزایند؛ مخصوصاً نسخه‌هایی که بخش چند نفره دارند. اوضاع چیت و هک در بازی «Warzone» به حدی وخیم شده بود که دیدن یک چیتر نمک بازی شده بود! شایعه شده بود که خود عوامل بازی در این مسائل دست دارند. در مبارزه‌ی حقوقی «Activision» و «EngineOwning» که در سال ۲۰۲۲ اتفاق افتاد، دو نفر به دلیل ساخت چیت برای دور زدن آنتی‌چیت «Modern Warfare 2» و بازی‌های دیگر این ناشر محکوم به پرداخت غرامت ۳ میلیون دلاری شدند. نکته‌ی جالب اینجاست که هنوز انجین‌اونینگ دارد چیت این بازی و یک دوجین بازی دیگر را می‌فروشند! این چه برخوردی است من نمی‌دانم!؟
بانجی و چیتریون!
شرکت «Bungie» خالق سری بازی‌های «Halo» و «Destiny»، یک دعوی حقوقی علیه یک سازنده و فروشنده‌ی چیت را به ارزش 12 میلیون دلار برنده شد. همچنین یک فروشنده‌ی چیت دیگر را 6.7 و دیگری را 4.3 میلیون دلار نقره داغ کرد. بانجی ید طولایی در برخورد با چیت‌ساز و چیت‌فروش جماعت دارد!
تعجب‌برانگیزترین چیزی که توجهم را به خودش جلب کرد و به آن اشاره هم کردم این است که سایت‌های فروش چیت پس از محکومیت قضایی نیز با قدرت به کار خود ادامه می‌دهند و سایتشان هنوز هم در دسترس است. انگار که نه خانی آمده و نه خانی رفته! هرچه فکر می‌کنم نمی‌شود جز این باشد که آن‌ها به قاضی گفته‌اند: «آقای قاضی! به اهل و عیال ما رحم کن! لطفاً بگذار که این آب باریکه قطع نشود!» و گرنه دلیل دیگری ندارد که هیچ تغییری در کار و بارشان حاصل نشود!
مظنه‌‌ی تخلف در کشورهای دنیا چند؟!
جریمهی نقض کپی‌رایت در آمریکا از ۷۵۰ تا ۳۰ هزار دلار و برای نقض عمد نیز دادگاه می‌تواند تا ۱۵۰ هزار دلار متخلف را جریمه کند. همچنین دانلود یا آپلود اثرِ دارای حق چاپ بدون مجوز صاحب اثر تخلف است و تا ۵ سال حبس یا جریمه تا ۲۵۰ هزار دلار را به دنبال دارد.
عراق – کپی‌رایت با طعم سیاست‌های آمریکایی!
در سال ۲۰۰۴، «ال پاول برمر» رئیس دولت موقت عراق در اقدامی کاملا اتفاقی و برنامه‌ریزی نشده، یک اصلاحیه برای قانون کپی‌رایت عراق ارائه کرد! خیلی خوشبینانه است که بگوییم این کار را به خاطر مردم عراق انجام داده است. شاید داشته برای خودش رزومه می‌ساخته و بار سفرش را می‌بسته چون او کمتر از یک سال پس از این ماجرا رئیس دولت موقت بود.
اولین قانون‌شکنی برای خاطی، ۵ تا ۱۰ میلیون دینار جریمهی نقدی و برای بار بعد نیز ۵ تا ۱۰ سال حبس و جریمهی ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون دیناری را به دنبال دارد.
کپی‌رایت برای نابینایان
جدیدترین تغییرات قانون حق نشر مالزی براساس «معاهده‌ی مراکش» و مربوط به سال ۲۰۲۲ می‌باشد. این تغییرات باعث تسهیل دسترسی به آثار منتشر شده برای افراد نابینا، کم بینا یا افراد ناتوان چاپی می‌شود.
جریمهی متخلفان به ازای هر نسخه ۲ هزار رینگیت و حداکثر ۲۰ هزار رینگیت جزای نقدی و یا ۵ سال حبس یا ترکیبی از این‌ها است. برای محکومیت‌های بعدی این مقادیر دو برابر می‌شود.
طبق آخرین اصلاحیه‌ی قانون کپی‌رایت چین، دولت نه‌تنها می‌تواند درآمد غیرقانونی و یا کالاهای متخلف را مصادره کند، بلکه می‌تواند جریمه‌هایی از یک تا پنج برابر درآمد غیرقانونی را نیز اعمال کند (زمانی که میزان تخلف بالاتر از ۵۰ هزار یوان باشد). در صورتی که محاسبه‌ی درآمد غیرقانونی دشوار باشد یا کمتر از ۵۰ هزار یوان باشد، حداکثر جریمهی ۲۵۰ هزار یوانی نیز می‌تواند اعمال شود.
مَخلص کلام
در این مقاله سعی شد نیم‌نگاهی به جرایم مرتبط با بازی‌های ویدیویی مثل کرک کردن، چیت زدن و… انداخته شود. گفتیم که این جرم‌ها، طبق قانون کپی‌رایت قابل پیگیری حقوقی هستند ولی قضایی شدن آن‌ها به عوامل متعددی بستگی دارد. همواره شرکت‌های بزرگ بازی‌ساز و ناشر یک طرف دعاوی حقوقی بازی‌های ویدیویی هستند و واکنش‌های آن‌ها به این جرایم به عوامل مختلفی مثل آنلاین یا آفلاین بودن آن بازی وابسته است. خود کپی‌رایت را توضیح دادیم و به عناصری که شامل این قانون می‌شوند اشاره کردیم. چند نمونه‌ی قضایی کپی‌رایتی را شرح دادیم و در آخر نیز اشاره کردیم که نقض کپی‌رایت در کشورهای گوناگون چه عواقبی برای متخلف دارد. این تخلفات همگی به گونه‌ی خاصی به بازیکنان و شرکت‌ها آسیب می‌رسانند و امکان بازی عادلانه را از دیگر بازیکنان سلب می‌کنند. با اینکه کشورها سعی می‌کنند با اعمال مجازات، جلوی این جرایم را بگیرند ولی هنوز اول راه هستند؛ شاهد این مدعا وبگاه‌های فروش کرک و چیت هستند که حتی پس از محکومیت قضایی نیز با قدرت به کار خود ادامه می‌دهند.
منبع: بازی‌نگار
